Het is mij een eer om ter gelegenheid van de presentatie van het c.d.-project “Audite Nova” een inleidend woord te mogen schrijven
In 1964 (47 jaar geleden) publiceerden Herman Zandt en ik een boekje, getiteld “Organum Novum” over de orgelbouw in Nederland na de Tweede Wereldoorlog.
In het boekje wordt de historische lijn geschetst van de omwenteling in de wijze van bouwen van instrumenten, die te vaak industrieel waren geproduceerd naar geleidelijk meer en meer ambachtelijk gebouwde orgels.
Als motto voor onze geschiedschrijving kozen wij een citaat van de bekende Bachvertolker Helmut Walcha “Das Wesen der Orgel ist nicht dynamisch, sondern statisch; daarin liegt ihre Begrenzung, aber auch ihre Grösse”. Er wordt hier ongetwijfeld gedoeld op de wijze, waarop de toon in een orgelpijp tot stand komt. Deze toon is in principe in vergelijking met een pianotoon niet beïnvloedbaar, qua toonsterkte niet,
maar ook qua karakter niet. Men zou simpelweg kunnen stellen, dat de orgeltoon “objectiever” is dan de pianotoon. De toon van een orgelpijp kan wel beïnvloed worden door externe factoren: de lamellen van een zwelkast, een tremulant, etc. Er zullen stellig lezers zijn, die hier willen wijzen op de beïnvloeding van de orgelklank door de sensibele speelaard van mening historisch, maar ook nieuw instrument. Sommigen wijzen daarom consequent alle tractuursystemen anders dan de mechanische af.
Hoewel het mechanische sleepladeorgel als het muzikaal beste orgeltype de voorkeur verdient, moet de veronderstelde aanslaggevoeligheid bij met name grote mechanische instrumenten niet worden overdreven. Bepalend voor de kwaliteit van een orgel is allereerst de klank. Lambert Erné, de man aan wie wij het Marcussenorgel in de Nicolaïkerk in eerste instantie te danken hebben, formuleerde het aldus:“voor mijn part is een pijp van bordkarton, als de klank maar inspirerend is”. (dit zei hij in de wetenschap dat andere grondstof voor orgelpijpen verkieslijker is).